اجرای حکم شلاقشلاق یا تازیانه یکی از مجازات‌های بدنی و بازدارنده است که برای فرد متهّم و مجرم، پس از اثبات برخی جرایم در شریعت مقدس اسلام، در نظر گرفته شده است. این نوع مجازات، هم به‌عنوان حد و هم به‌عنوان تعزیر درباره‌ی متهمین جرائم ـ پس از اثبات ـ جاری می‌گردد. نوشتار حاضر ضمن تبیین جرائمی که حکم شلاق برای آن‌ها در نظر گرفته شده است؛ به تبیین و بررسی موانع اجرا، محل و شیوه‌ی اجرای حکم شلاق می‌پردازد. ۱ - مقدمهشلاق یک نوع مجازات بدنی است که به موجب آن بدن مجرم از طریق نواختن ضربه به وسیله شلاق مورد درد و عذاب قرار داده می‌شود. توضیح آن‌که شلاق در اسلام به عنوان یک حکم امضایی مورد پذیرش قرار گرفته و اکنون در حقوق ایران به عنوان یکی از مجازات‌های اصلی شایع و مهم در قبال برخی از جرایم حدی نظیر: زنای غیر‌محصنه، تفخیذ، مساحقه، قوادی، شرب خمر و تعدادی از جرایم تعزیری و بازدارنده وجود دارد. بدین بیان که پس از ارسال پرونده به اجرای احکام جهت اجرای حکم شلاق، قاضی اجرای حکم موظف است قطعیت و لازم الاجرا بودن حکم را مورد بررسی قرار داده و در صورت قطعی بودن رای و ابلاغ صحیح حکم، دستور اجرای حکم را صادر نماید. [۱]
زراعت، عباس، قانون آیین دادرسی کیفری در نظم حقوقی کنونی، تهران، انتشارات خط سوم، ۱۳۸۶، ۸۵۰.
۲ - موانع اجراممکن است در اجرای حکم شلاق موانعی وجود داشته باشد که اجرای حکم را در آن زمان، میسر نسازد. در این صورت تا رفع مانع، اجرای حکم متوقف خواهد شد. موانع مذکور در ماده ۲۸۸، [۲]
آیین دادرسی کیفری، ماده ۲۸۸.
بیان شده است که عبارتند از:ا. زنی که در ایام بارداری یا نفاس یا استحاضه باشد. ب. زن شیرده در ایامی که طفل وی شیرخوار است. (حداکثر به مدت دو سال). ج. بیماری که به تشخیص پزشکی قانونی یا پزشک معتمد دادگاه، اجرای حکم موجب تشدید بیماری یا تاخیر در بهبودی وی شود. البته چنانچه امیدی به بهبودی بیمار نباشد یا دادگاه مصلحت بداند یک دسته تازیانه یا ترکه مشتمل بر تعداد شلاق که مورد حکم قرار گرفته است تهیه و یک‌بار بر بدن محکوم‌علیه زده می‌شود. [۳]
زراعت، عباس، قانون آیین دادرسی کیفری در نظم حقوقی کنونی، تهران، انتشارات خط سوم، ۱۳۸۶، ۸۶۷.
این موانع که ذکر گردید، قابل برطرف شدن هستند. اما موانعی نیز وجود دارند که مجازات را به طور کلی مرتفع می‌سازند همانند: فوت محکوم‌علیه یا نسخ مجازات.۳ - محل اجراماده ۲۹۰، [۴]
آیین دادرسی کیفری، ماده ۲۹۰.
بیان می‌دارد: محل و چگونگی اجرای حکم شلاق به تشخیص دادگاه با رعایت موازین شرعی و حفظ نظم عمومی و سایر مقررات مربوط در حکم تعیین می‌شود.در مورد این‌که آیا می‌توان به اجرای حکم شلاق در ملا عام حکم نمود یا نه؟ اداره حقوقی قوه قضائیه نظری مشورتی ارایه داده است که تعزیر در ملا عام را جایز نمی‌داند. اداره حقوقی قوه قضائیه در [۵]
اداره حقوقی قوه قضائیه، نظریه مشورتی: ۷/۶۲۴۱ مورخ ۶۴/۱۱/۱۹.
اعلام می‌نماید:در تعزیرات فقط وقتی دادگاه می‌تواند حکم به اجرای شلاق در ملا عام بدهد که قانون چنین اجازه‌ای را صریحا داده باشد. زیرا زدن شلاق یک مجازات است و اجرای آن در ملا عام که مستلزم هتک حیثیت مضروب می‌شود مجازاتی دیگر است که بدون وجود قانون جایز نیست. [۶]
معاونت آموزشی قوه قضائیه، مجموعه نشست‌های قضایی، قم، نشر معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضائیه، ۱۳۸۲، چاپ دوم، ج۶، ۱۳۳و ۱۳۴.
۴ - نحوه و شیوه‌ی اجرادر تبصره ماده ۲۹۳، [۷]
آیین دادرسی کیفری، ماده ۲۹۳.
قانون‌گذار چگونگی اجرای حکم شلاق را بر اساس آیین‌نامه‌ای دانسته است که توسط وزیر دادگستری تهیه و به تصویب رئیس قوه قضائیه خواهد رسید. آیین‌نامه مزبور تحت عنوان آیین‌نامه اجرای احکام قصاص، رجم، قتل، صلب، اعدام و شلاق در سال ۱۳۸۲ به تصویب رئیس قوه قضائیه رسید.آیین‌نامه مزبور در ماده ۲۹، [۸]
آیین‌نامه اجرای احکام کیفری، ماده ۲۹.
بیان می‌دارد:«اجرای حکم شلاق به وسیله نوار چرمی به هم تابیده به طول تقریبی یک متر و به قطر تقریبی ۱/۵ سانتی‌متر انجام می‌شود. ضمنا مجازات شلاق چنانچه در فضای سرپوشیده باشد باید دمای هوای آن معتدل باشد و چنانچه در فضای باز اجرا شود نباید دمای هوا بسیار سرد یا بسیار گرم باشد.» ۴.۱ - شدت و ضعفماده ۳۰، [۹]
آیین‌نامه اجرای احکام کیفری، ماده ۳۰.
از حیث شدت و ضعف ضربات را به ترتیب زیر اعلام می‌دارد:«حد شلاق زنا و تفخیذ شدیدتر از حد شرب خمر است و حد شرب خمر شدیدتر از حد قذف و قوادی است و در بند «ب» ماده ۳۴ آیین نامه، نحوه اجرای شلاق‌های تعزیری را به صورت متوسط اعلام نموده است.» [۱۰]
آیین دادرسی کیفری، ۸۸۴ و ۸۸۵.
مبنای این دو ماده روایتی است از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که فرمودند: «الزانی اشد ضربا من شارب الخمر و الشارب الخمر اشد ضربا من القاذف و القاذف اشد ضربا من التعزیر.» [۱۱]
حر عاملی، محمد بن الحسن، وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، انتشارات آل البیت، ۱۴۰۹، چاپ اول، ج۲۸، ۱۹۸.
۴.۲ - کیفیت اجرا در مردانشلاقهای حدی محکومین ذکور به نحو ایستاده اجرا می‌شود و در حد زنا و تفخیذ و شرب خمر در حالی است که پوشاکی غیر از ساتر عورت نداشته باشد و در حد قوادی و قذف از روی لباس معمولی اجرا می‌شود. ۴.۳ - کیفیت اجرا در زناناجرای حد محکومین اناث نیز به نحو نشسته و با لباسی که به بدن آن‌ها بسته باشد اجرا می‌گردد. شلاق تعزیری در حالتی که محکوم‌علیه بر روی شکم خوابیده باشد و پوشش او لباس معمولی باشد به پشت بدن به جز سر و صورت و عورت زده می‌شود. ۴.۴ - لزوم آموزش به مامورین اجرااز آن‌جا که نحوه اجرای شلاق و شدت ضربات در انواع شلاق‌های حدی و تعزیری متفاوت است لازم است آموزش‌های لازم به ماموران اجرای حکم داده شود و قاضی اجرا نیز علاوه بر حضور در صحنه اجرا، بر نحوه اجرا نیز نظارت نماید. [۱۲]
احمدی موحد، اصغر، اجرای احکام کیفری، تهران، نشر میزان، زمستان، ۱۳۸۳، چاپ اول ۱۵۵-۱۵۸.
۵ - پانویس
۶ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «اجرای حکم شلاق» تاریخ بازیابی:۱۳۹۹/۱۲/۰۳. |